Жаңа жыл – жаңа ережелер: 2025 жылы елімізде не өзгереді

Елімізде 2025 жылы көптеген өзгерістер орын алады. Бұл жәрдемақылар, айыппұлдар, салықтардың өсуі,  сондай-ақ ҰБТ. Біздің материалдан Жаңа жылдағы жаңалықтар мен өзгерістер жайлы оқи аласыз.

Алдымен салықтар туралы…

2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап мониторингке жататын салық төлеушілердің жаңа тізбесі іске қосылады. Мониторингке жататын салық төлеушілердің тізбесі олардың атауы мен бизнес–сәйкестендіру нөмірі (БСН) көрсетіледі, бұл дегеніміз 356 субъекті. Салық кодексінің 130–бабына сәйкес, ірі салық төлеушілердің мониторингіне түзетулерді есепке алмағанда жылдық жиынтық табысы ең көп Мемлекеттік кәсіпорындарды қоспағанда, коммерциялық ұйымдар болып табылатын салық төлеушілер жатады. Тізбе ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 4 желтоқсандағы № 798 Бұйрығымен бекітілген және 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі. Сондай-ақ, 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданыстағы салық заңнамасындағы өзгерістер күшіне енеді, олардың арасында салықтар мен әлеуметтік аударымдар ставкаларын арттыру көзделген. 2025 жылдан бастап әлеуметтік аударымдар мөлшерлемесі 3,5% – дан 5% – ға дейін ұлғаяды. Салықтарды оңтайландыру үшін кеңінен пайдаланылған азаматтық–құқықтық сипаттағы шарттар (МЖӘ) бойынша әлеуметтік аударымдар енгізілуде.

Әлеуметтік салық ставкасы 9,5–тен 11% – ға дейін өседі. Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары 1,5–тен 2,5% – ға дейін ұлғаяды. Бірыңғай төлем құрамындағы қызметкерлердің міндетті зейнетақы жарналарының мөлшерлемесі 10,5%, ал әлеуметтік аударымдар — 18,9% құрайды. 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап бірыңғай төлемнің жалпы мөлшерлемесі ағымдағы 21,5% орнына 23,8% құрайды. 2025 жылдан бастап ең төменгі есептік көрсеткіш (АЕК) 3 692 (7 доллар) теңгеден 3 932 теңгеге (7,5 доллар) дейін артады. Ең төменгі жалақы ағымдағы деңгейде қалады–85 мың теңге (162,8 доллар). АЕК ұлғаюына байланысты ЖТС және КТС бойынша шегерімдер сомаларында, міндетті жарналар мен аударымдардың шекті сомаларында (МЗЖ, СО, ВОСМС және ҚОӘБ) өзгерістер болады. Сондай-ақ айыппұлдар, мемлекеттік баждар, басқа да салықтар мен төлемдер сомасы ұлғаяды. Жаңа салық режимі де болады. 25% – ға дейін жаңа Салық кодексінде букмекерлік кеңселер мен ойын бизнесі үшін салық мөлшерлемесін көтеруді жоспарлап отыр. Банк секторы үшін де осындай мөлшерлемені енгізу жоспарлануда, деп хабарлады Ұлттық экономика министрлігі. Корпоративтік табыс салығы 20% деңгейінде сақталады. Әлеуметтік сала мен өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының салықтары 10% – ға дейін төмендейді. Табыстың 3% – сель ауыл шаруашылығы өндірушілері төлейтін болады. Маңызды фискалдық қайтарым жоқ төлемдер алынып тасталады, ал кейбіреулері біріктіріледі. Инвестициялық тартымдылықты арттыру мақсатында дивидендтерге салынатын салық мөлшерлемесін 10% – дан 5% – ға дейін төмендетеді, сондай-ақ ғылымға, пайдалы қазбаларды өндіруге және өндіруге қаражат салатын инвесторлар үшін жеңілдіктер береді.

Үш арнайы салық режимі Салық кодексінің жаңа редакциясында енгізілмек:

• 4% мөлшерінде бірыңғай ең төменгі төлеммен өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін СНР. Бұл режимді ай сайынғы табысы айына 1 млн 250 мың теңгеден (2,3 мың доллар)аспайтындар төлейтін болады;
• Бірыңғай жер салығының орнына ЖТС төленетін “шаруа және фермер қожалықтары үшін Режим“;
• “Шағын бизнеске арналған Режим“ — салық 3% құрайтын жеңілдетілген декларация негізінде СРП бөлшек салықпен бір режимге біріктіргісі келеді. Егер кәсіпкер тұтынушыларға қызмет көрсетсе, онда салық ставкасы 2%, Егер заңды тұлғалар 8% құрайды. Ұсынылатын табыс мөлшері–жылына 500 миллион теңгеден аспайды (958,2 мың доллар).                   
  

  Зейнетақы мен жәрдемақы мөлшерін өзгеріс

  2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда алдағы жылға арналған бюджеттегі есептік көрсеткіштердің өзгеруіне байланысты жәрдемақы мөлшері ұлғаяды. 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап ең төменгі есептік көрсеткіштер:

• ең төменгі жалақы мөлшері–85 000 теңге (162,8 доллар);
• мемлекеттік базалық зейнетақы төлемінің ең төменгі мөлшері–32 360 теңге (62 доллар);
• зейнетақының ең төменгі мөлшері – 62 771 теңге (120,2 доллар);
• айлық есептік көрсеткіш (АЕК) – 3932 теңге (7,5 доллар);
• базалық әлеуметтік төлемдердің мөлшерін есептеу үшін ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасы — 46 228 теңге (88,5 доллар).                                                                                                                                                                                                                          2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда зейнетақы 8,5% – ға ұлғаяды. Өзгеріс 2025-2027 жылдарға арналған республикалық бюджет жобасына енгізілді. Бұдан басқа, 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда 2025 жылғы 1 қаңтарға дейін тағайындалған еңбекке қабілеттілігінен айырылу және асыраушысынан айырылу жағдайлары бойынша Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан алынатын әлеуметтік төлемдер мөлшерінен 6,5% – ға әлеуметтік төлемдерді арттыру жоспарлануда.

Айыппұлдар көбейеді

2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда айыппұлдар өседі. Бұл келесі жылы 3932 теңгені (7,5 доллар) құрайтын айлық есептік көрсеткіштің (АЕК) өсуіне байланысты, бұл өткен жылмен салыстырғанда 240 теңгеге (0,45 доллар) артық. Көтерілу автокөлік жүргізушілеріне де, жаяу жүргіншілерге де, қоғамдық тәртіпті бұзушыларға да ортақ.

Мысалы, мемлекеттік рәміздерді қорлағаны үшін айыппұл үш мың АЕК немесе 11 миллион 796 мың теңгені (22,6 мың доллар), ал қоғамдық орында балағат сөз айтқаны үшін — 20 АЕК — 78 640 теңгені (150,7 доллар) құрайды. Қоғамдық орында түкіргені және қоқыс лақтырғаны үшін айыппұл 19 660 теңгені (37,6 доллар) немесе 5 АЕК төленеді. Сағат 22:00-ден кейін тыныштықты бұзғаны үшін осындай жаза күтілуде. Жол ережесін бұзушылар үшін де айыппұлдар көтеріледі. Мәселен, жолдың дұрыс емес жерде өтуі үшін бұзушы 2 АЕК — 7 864 теңге (15 доллар) төлейді. Қоғамдық көлікте билетсіз жүргендерге де осындай мөлшерде айыппұл салынады. Айта кетейік, айыппұлдардың өсуі АЕК-тің 6,1% – ға өсуіне байланысты. Дәл осы факт барлық өндіріп алулардың мөлшеріне әсер етеді.

Медициналық сақтандыру қорының жұмысындағы жаңалықтар

Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры тәуекелдерді басқару жүйесін (ТБЖ) енгізеді, оған сәйкес медициналық ұйымдар төмен, орташа немесе жоғары тәуекел аймақтарына бөлінеді. Осылайша, Қазақстандағы медициналық ұйымдар “қызыл“, “сары“ және “жасыл“ аймақтарға бөлінеді.

“Жүйе 2025 жылдың қаңтарынан бастап жұмыс істейді. Бұйрыққа қол қойылды. Егер медициналық ұйымға көптеген шағымдар түссе, мониторинг кезінде ақаулар табылса, онда олар “қызыл“ аймаққа түседі. “Қызыл “және“ сары “аймақтарға түскен медициналық ұйымдарда медициналық көмек көрсету сапасын неғұрлым егжей-тегжейлі зерделеу және шарттық міндеттемелердің мониторингі жүргізілетін болады“, – деді әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры басшысының орынбасары Индира Саркенова.

Егер клиникада медициналық көмек көрсетуде шағымдар амаса   ауытқулар болмаса, онда ол автоматты түрде “жасыл“ аймаққа түседі. Алайда, әзірге қазақстандықтар ұйымның белгілі бір балының рейтингін көре алмайды. Медициналық қызмет көрсетушілердің 28% — ы“ қызыл “аймаққа, 47% — ы“ сары “аймаққа, 25% – ы“ жасыл “ аймаққа түседі деп күтілуде.

Шағын несиені онлайн алу қиынға соғады

2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда онлайн микроқарыздарды рәсімдеу кезінде биометриялық сәйкестендіруді де, электрондық цифрлық қолтаңбаны да міндетті түрде бір мезгілде қолдану енгізіледі. Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменовтің айтуынша, сондай-ақ микроқаржы ұйымдары үшін клиент ақша аударғанға дейін оған банктік шоттың немесе Төлем картасының тиесілігін анықтауы қажет. Жалпы, банктер мен МҚҰ-ға тексерудің кем дегенде екі әдісін, биометрияны және ЭЦҚ қолдану қажеттілігі туралы талаптар қойылды. Бұдан басқа, банктер төлемдер мен аударымдарды жүзеге асыру кезінде клиентке тексеру кодын оның ұялы нөміріне жібереді. Қаржы реттеушісі банктерге онлайн–кредиттерді рәсімдеу кезінде өтінім берілгеннен кейінгі күннен ерте емес мақұлдауды беруді ұсынады, осылайша клиент алаяқтар жүктеген несиеден бас тарта алатын “салқындату“ кезеңі енгізіледі.

Міндетті декларациядан кім босатылады

2025 жылы кірістер туралы декларацияны тапсыру рәсімінен студенттер, зейнеткерлер, үй шаруасындағы әйелдер мен жалдамалы жұмысшылар босатылады. ҚР Қаржы министрлігінің мәліметінше, бұл 8 миллионға жуық адам — жалпыға бірдей декларациялаудың төртінші кезеңіне түскен жеке тұлғалардың 90% – дан астамы.

Бұл ретте декларациялауды келесі санаттағы адамдар үшін сақтау ұсынылады:

• елден тыс активтері бар;
• бір жыл ішінде құны 20 мың АЕК (74 миллион теңге — 141,8 мың доллар) асатын ірі сатып алулар жасаған;
• өз бетінше салық салынатын табыс алған азаматтар.                                                                                                                                      Сондай-ақ, азаматтарға ерікті түрде декларациялау құқығы берілетіні атап өтілді. Сондай–ақ, жалпыға бірдей декларациялау тұжырымдамасы қабылданғаннан бері 14 жыл өтті. Осы уақыт ішінде мемлекеттік органдар мен уәкілетті ұйымдардың базалары цифрландырылды, қолма-қол ақшасыз төлемдердің үлесі 86% – ға жетті, қаржы шоттары бойынша деректер алмасу жолға қойылды. Әлеуметтік қызметтерді лицензиялау 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап әлеуметтік қорғау саласында арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін ұйымдарды лицензиялау енгізіледі. Қазақстанда мұндай ұйымдар мыңнан асады.

Лицензиялауды енгізу халықтың әлеуметтік осал топтары үшін көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруға бағытталған. Лицензия беру кезінде ғимараттың, материалдық–техникалық базаның және жабдықтың, Медициналық және өрт қауіпсіздігінің, қызметкерлердің толық штаты және басқа да көрсеткіштердің болуы ескерілетін болады.

“Жүргізіліп жатқан жұмыстың арқасында сапалы қызмет көрсетуге мүдделі емес ұйымдар сүзіледі. Қаңтар айында жұмысқа дайын ұйымдарға лицензия беру басталады“,- Қазақстан Еңбек министрлігі хабарлады.

Тендерлердің мерзімі қысқарады

2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда 2024 жылғы шілдеде қабылданған заң негізінде бекітілген Мемлекеттік сатып алудың жаңа ережелері қолданыла бастайды.

Негізгі өзгерістердің бірі конкурстарға қатысуға өтінімдерді беру мерзімдерін қысқарту болады: енді олар алдыңғы 15 күннің орнына бес жұмыс күні ішінде ғана қабылданатын болады. Бұл өзгеріс конкурстарды өткізу мерзімдеріне де әсер етеді, бұл тиімділікті арттырып, мемлекеттік сатып алу процесін жеделдетуге тиіс. Сонымен қатар, жаңа ережелер тендерге қатысушылардың жұмыс тәжірибесін есепке алу жүйесін енгізеді.

“2025 жылғы 1 қаңтардан бастап мердігерлердің тәжірибесі Мемлекеттік сатып алу шарттары және ресми ақпараттық жүйелерде қамтылған басқа да келісімшарттар туралы ақпарат негізінде тексерілетін болады. Конкурстарға қатысуға ниет білдірген қосалқы мердігерлер де орындалатын жұмыстар мен қызметтер түрлеріне өз тәжірибелері туралы ақпарат бере отырып, өз біліктіліктерін құжатпен растауға тиіс“,- Үкіметте атап өтілді.

Қазақстан Қырғызстаннан авто әкелуді тоқтатады

2025 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстан Қырғызстаннан әкелінген автомобильдерді бастапқы тіркеуді тоқтатады. Бұл елдер арасында көлік құралдарының электрондық паспорттарының (Э–ПТС) интеграциясының болмауына байланысты. Инновация Қазақстанға экспорттауға арналған Қырғызстанда кедендік рәсімделген барлық автокөліктерге қатысты болады.

Шектеулердің басты себебі–Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдерін есепке алу жүйелері арасындағы ақпараттық өзара іс-қимылдың болмауы. Қазіргі уақытта көлік құралдарының электрондық паспорттары Қазақстан, Беларусь және Ресей арасында Сәтті интеграцияланған. Алайда, қырғыз Э–ПТС жүйесі Жалпы мәліметтер базасына әлі қосылмаған. Көлік құралының электрондық паспорты автомобиль кедендік ресімделген елде ғана ресімделеді және ұлттық деректер базасына енгізіледі. Мұндай төлқұжатсыз Қазақстанда автокөлікті алғашқы тіркеуді жүзеге асыру мүмкін емес. Қазіргі уақытта Қырғызстанмен ақпараттық өзара іс-қимыл туралы келісімге қол қойылмаған. Егер құжат мақұлданса, мәліметтер базасын біріктіруді жүзеге асыру үшін кем дегенде алты ай қажет болады. Демек, оптимистік сценарий болса да, Қырғызстан арқылы әкелінген көліктерді тіркеуді қайта бастау 2025 жылдың шілдесінен ерте болмауы мүмкін. Қырғызстаннан автомобильдерді әкелуді тоқтата тұру–Ақпараттық жүйелерді интеграциялаудағы техникалық қиындықтардан туындаған уақытша шара. Алайда, ағымдағы импорттың ауқымын ескере отырып, бұл өзгерістердің нарыққа әсері айқын болады.

Такси агрегаторларында оң рульдік машиналарға тыйым салынады

2025 жылдың басынан бастап оң рульдік машиналар агрегаторларда тіркеуді тоқтатады. ҚР Көлік министрлігінің деректері бойынша, InDriver-пен меморандумға қол қойылды, ол агрегатормен оң рульдік машиналарды тіркеуден бас тартуды көздейді. Шектеулер сол жаққа өзгертілген оң рульдік көліктерге де әсер етеді. Олар азаматтардың денсаулығына қауіп төндіретіні атап өтілді. Интернет–провайдерлер 1 қаңтардан бастап тексеріс жүргізеді, сондай-ақ мұндай автомобильдерді “өшіреді“, – деп нақтылады көлік министрлігінде. Сонымен қатар, ІІМ агрегаторларға жүйеден ажыратылатын жол қозғалысы ережелерін жиі бұзатын жүргізушілердің тізімін ұсынуға ниетті. Бұл ретте ажырату азаматтардың өздеріне де, олардың көліктеріне де әсер етеді.

 ҰБТ – да не өзгереді

Қазақстанда Ұлттық бірыңғай тестілеу 2025 жылы кейбір өзгерістерге ұшырайды. Дүниежүзілік банктің қолдауымен оны қайта құру жобасы халықаралық стандарттарға сәйкестендіру мақсатында 2021 жылы іске қосылды.

ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің Ұлттық тестілеу орталығының деректері бойынша тест сұрақтарының мазмұнын түбегейлі қайта өңдеу жоспарлануда. Біріншіден, бейіндік пәндерді күшейтуге баса назар аударылады — олар бойынша сұрақтар саны артады. Сонымен бірге міндетті пәндердегі сұрақтар саны азаяды. Сондай-ақ, халықаралық нормаларға сәйкес келетін сызбалар, диаграммалар болатын мультимедиялық тест тапсырмаларының саны артады. Енді мектеп түлектері ҰБТ тапсыру орнын өз бетінше таңдай алатыны да маңызды.

Жылжымалы цирктер мен хайуанаттар бағына тыйым салынады

Қазақстанда 2025 жылдың қаңтарынан бастап контакті хайуанаттар бағы мен жылжымалы цирктердің қызметі заңсыз болады. Бұл туралы ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігінде хабарлады.

Онда жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы заңда жануарларды көрмеге қоюға, жылжымалы хайуанаттар бағын, океанариумдарды құруға тыйым салатын норма қарастырылғанын еске салды. Сондай-ақ, қазіргі уақытта стационарлық цирктер мен мемлекеттік хайуанаттар бағында жануарларды пайдалануға тыйым салу туралы мәселе жоқ. Олар бұрынғы режимде жұмысын жалғастырады.